امروز مدیرعامل بورس تهران خبر مهمی را توییت کرد که به نظر میرسد هدف بورس، مهار عرضه های آبشاری است.
دنیای بورس | طی روزهای گذشته راهکار تأثیر بازار (market impact)، جهت جلوگیری از اثرگذاری معاملات بزرگ بلوکی بر کلیت بازار به سازمان بورس ارائه شد.
امروز علی صحرایی، مدیرعامل شرکت بورس تهران در توئیتی نوشت: «طرح جداسازی بازارهای معاملاتی در بورس تهران نهایی شده و بزودی با همکاری سایر ارکان بازار سرمایه بصورت یکپارچه اجزا میگردد. هدف این طرح جلوگیری از تاثیر رفتار معاملاتی سهامداران بزرگ، بر سایر سهامداران بازار سرمایه است. در طرح مذکور حد نصاب تفکیک معاملات نهادها در دو بازار عادی و بلوکی بصورت ادواری بازبینی می شود و طی بازههای زمانی مشخص، اثربخشی این سازوکار ارتقاء خواهد یافت.»
اما این طرح چیست و چگونه اثر معاملات بلوکی و عرضههای آبشاری همچون عرضه سهام عدالت را بر کل بازار خنثی میکند؟
رضا کیانی، مدیر تحقیق و توسعه بورس اوراق بهادار تهران در این خصوص در یک گفتوگوی اختصاصی به «دنیای بورس» گفت: در بازارهای بزرگ دنیا برای کنترل اثر سفارش های بزرگ به ویژه در زمانی که این سفارش ها از یک میزانی بیشتر میشود، به بازار بلوک هدایت می شوند.
هرگاه سفارشی بزرگ وارد سامانه معاملاتی می شود در جهت عکس بر بازار اثر می گذارد به گونه ای که اگر سفارش خرید باشد قیمت را بالا و اگر سفارش فروش باشد قیمت را پایین می آورد. برای جلوگیری از این اتفاقات روش های مختلفی وجود دارد.
به عبارت سادهتر اگر سفارش بزرگ خریدی وارد بازار شود، یکباره قیمت افزایش میدهد و بر ضد خود سفارشدهنده عمل میکند یا در مقابل، اگر سفارش بزرگ فروش وارد سامانه معاملاتی شود، قیمت را کاهش داده و اینجا هم بر ضد سفارشدهنده عمل میکند.
وقتی بازار حدود مشخصی دارد، احتمال دستکاری در آن نیز کمتر است و در عین حال سفارشهای فیک و غیرواقعی داشته باشیم، کمتر دیده خواهد شد. اما به هر حال نظارتها باید صورت بگیرد، زیرا انگیزههای دستکاری همیشه وجود دارد.
به عنوان نمونه میتوان به معاملات سهام عدالت اشاره کرد که اثرگذاری بالایی روی بازار گذاشتند تا جایی که تحت عنوان عرضههای آبشاری از آنها یاد شد.
وی افزود: روش الگوریتمی یکی از روش های بارز برای مقابله با این پدیده است در این روش سفارش های بزرگ خرد شده و به تدریج وارد سامانه معاملاتی می شود تا این دسته از سفارش ها یکباره وارد بازار نشوند.
یکی دیگر از روشهای رایج برای سد کردن راه سفارش های بزرگ، تفکیک بازارها بر اساس سفارش های موجود است بدین صورت که سفارشها در بازارهای مختلفی پخش می شوند تا تبعات کمتری بر معاملات برجای بگذارند.
در دنیا زمانی که بازار با سفارش های بزرگ مواجه می شود این سفارش ها به بازار بلوک هدایت می شود و به صورت «سفارش پنهان» (dark trading) معامله میشوند که در این مدل، معافیت هایی را برای افشای پیش از معامله تعریف کرده اند در واقع معاملات بزرگ قبل از معامله از معافیت افشا برخوردار میشوند و در بازار بلوک به صورت «سفارش پنهان» و با وقفه زمانی افشا می شوند. در جهان نزدیک به ۵۰ درصد معاملات این چنینی به صورت سفارش پنهان انجام میشود اما در ایران وضعیت این گونه معاملات متفاوت است.
کیانی تصریح کرد: با وجود این که در بازار سرمایه ایران، بازار بلوک وجود دارد معامله گران به صورت اختیاری می توانند انتخاب کنند که در بازار بلوک معامله کنند یا بازار خرد که در این طرح شرکت ها با توجه به حد نصاب های خود در دو بازار مذکور معاملات را انجام می دهند.
وی ادامه داد: در صورتی که شرکت ها بیش از حد نصاب معامله کنند باید این دادوستدها را از طریق بازار بلوک انجام دهند که به صورت «سفارش پنهان» انجام می شود.
بررسی رویدادهای اخیر بازار سرمایه در همین رابطه نشان می دهد که چگونه عرضه های سهام عدالت بر بازار تاثیر گذار بود و روند بازار را تحت تاثیر قرار داد این در حالی است که اگر عرضه های سهام عدالت در بازار بلوک وبه صورت سفارش پنهان انجام می شد نوسانات کمتری را مشاهده می کردیم. عرضه های بزرگ در بازار بلوک همراه با سفارش پنهان روند بازار را با تنش کمتری مواجه می کند.
مدیر تحقیق و توسعه شرکت بورس در پایان خاطرنشان کرد: این پیشنهاد از طرف شرکت بورس اوراق بهادار تهران مطرح شده و جلساتی در این زمینه برگزار شده است.
لازم است نظر فعالان بازار، مسئولان سازمان بورس و شرکتهای سرمایهگذاری در این خصوص اخذ شود. اما از نظر فنی به نظر نمیرسد که برای اجرایی شدن آن کار سختی داشته باشیم. چرا که در حال حاضر نیز بازار بلوک وجود دارد اما معاملهگران به صورت اختیاری آن را انتخاب میکنند.