ارگوتامین چیست و چه کاربردی دارد؟
داروی ارگوتامین در گروهی از داروها به نام آلکالوئیدهای ارگوت قرار دارد که با باریک کردن رگهای خونی اطراف مغز و اثر بر الگوی جریان خون، در انواع خاصی از سردردها کاربرد دارد.
ارگوتامین معمولاً برای درمان سردردهای عروقی از جمله سردردهای میگرنی و خوشه ای (Cluster Headache) استفاده می‌شود. توجه داشته باشید این دارو فقط سردردی را که از قبل شروع شده درمان می کند و در جلوگیری و کاهش تعداد حملات سردردها جایگاهی ندارد.
از این دارو برای درمان سردردهای تنشی یا سردردهایی که متفاوت از سردردهای میگرنی هستند استفاده نکنید.
توجه داشته باشید این دارو در جلوگیری و کاهش تعداد حملات سردرد ها جایگاهی ندارد و فقط سردردی را که از قبل شروع شده، درمان می کند.
نحوه عملکرد ارگوتامین به چه صورت است؟
اثرات داروی آلکالوئیدهای ارگوت پیچیده اعصاب و عملکرد دقیق آنها چندان روشن نیست . گفته می‌شود ارگوتامین یک انقباض کننده عروقی مهارکننده غیر انتخابی گیرنده آلفا آدرنرژیک است. برخی از اقدامات آن هیچ ارتباطی با یکدیگر ندارند و حتی با هم متضادند. ارگوتامین با استفاده از دو مکانیسم پیشنهادی بر روی میگرن عمل می‌کند:
- با کاهش جریان خون خارج جمجمه‌ای باعث کاهش دامنه ضربان قلب در شریان‌های جمجمه‌ای می‌شود و از ازدیاد خون رسانی در ناحیه بازیلار جلوگیری می‌کند و باعث کاهش درد می‌گردد. ولی جریان خون در نیمکره های مغز را کاهش نمی‌دهد.
- فعال سازی گیرنده ای در انتهای عصب سه قلو و مهار انتشار نوروپپتید های پیش التهابی
اَشکال دارویی ارگوتامین
فرم هایی از ارگوتامین که در ایران موجود است عبارتند از:
- قرص ارگوتامین-سی ۱/۱۰۰ میلی گرم (۱ میلی گرم ارگوتامین تارتارات/ ۱۰۰ میلی گرم کافئین) F.C Tab Ergotamine-C 1/100 mg
- قرص دی هیدروارگوتامین ۲/۵ میلی گرم (دی هیدروارگوتامین مزیلات) Tab Dihydroergotamine
- آمپول دی هیدروارگوتامین پرنترال ۱ میلی گرم/ ۱ سی سی (دی هیدروارگوتامین مزیلات) Amp Dihydroergotamine
- قرص دی هیدروارگوتوکسین ۱/۵ میلی گرم (Tab Dihydroergotoxine)
داروی ارگوتامین سی
داروی ارگوتامین (Ergotamine C) یا ارگوتامین کافئین (Ergotamine-Caffeine) که با نام تجاری Cafergot در بازار شناخته می شود. که مانند ارگوتامین، برای درمان برخی از سردردها استفاده می شود. این دارو بیشتر برای پیشگیری یا درمان سردردهای عروقی از جمله میگرن و سردردهای خوشه ای استفاده می شود. اما کافئین میزان جذب ارگوتامین را افزایش می دهد.
نکات نحوه مصرف ارگوتامین
- دقیقا مطابق دستورالعمل پزشک تان عمل کنید و هرگز بیش از دوز تجویز شده ارگوتامین مصرف نکنید.
- ارگوتامین را می‌توانید با یا بدون غذا مصرف کنید.
- ارگوتامین برای مصرف روزانه طولانی مدت نیست.
- فرم خوراکی ارگوتامین معمولاً در مدت ۳۰ تا ۶۰ دقیقه شروع به فعالیت می‌کند. در حالی که فرم های تزریقی ۱۰ تا ۱۵ دقیقه بعد از تزریق اعمال اثر می‌کنند.
- به محض مشاهده علائم سردرد یا بعد از شروع حمله اولین دوز ارگوتامین را مصرف کنید. اگر سردرد شما به طور کامل برطرف شد، ممکن است بعد از ۳۰ دقیقه احتیاج به استفاده از قرص دوم داشته باشید.
- حداکثر دوز ۳ قرص در هر دوره ۲۴ ساعته و ۵ قرص در هر دوره ۷ روز است. بیش از این میزان استفاده نکنید.
- این دارو را با شخص دیگر به اشتراک نگذارید. حتی اگر علامت سردرد مشابه شما را داشته باشد.
- استفاده از ارگوتامین در شخصی که سردرد نوع میگرنی ندارد میتواند خطرناک باشد.
- اگر ناگهان استفاده از این دارو را متوقف کنید، ممکن است علائم ترک (مانند سردردهای برگشتی) داشته باشید. این سردرد ممکن است با سردرد اصلی شما متفاوت باشد و چند روز به طول بیانجامد.
- برای کمک به جلوگیری از علائم ترک پزشک دوز شما را به آرامی کاهش می‌دهد.
- در صورت استفاده طولانی مدت از ارگوتامین (بیش از چند هفته) یا در دوزهای بالا احتمال ترک آن بیشتر است.
- در صورت قطع مصرف فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.
- اگر در ماه ۱۰ روز یا بیشتر از ارگوتامین برای حملات میگرن استفاده می‌کنید، دارو ممکن است سردرد های شما را بدتر کند (medication overuse headache). بنابراین اگر نیاز به استفاده مکرر از ارگوتامین دارید یا سردرد های شما تشدید می‌شود به پزشک خود اطلاع دهید.
خطر اعتیاد به ارگوتامین:
- این نکته را فراموش نکنید که این دارو فقط در صورت نیاز مصرف می شود و برای استفاده روزانه طولانی مدت نیست.
- ارگوتامین به بسیاری از افراد کمک می کند تا دردهایشان تسکین پیدا کند اما در برخی موارد باعث اعتیاد می شود.
- در صورت ابتلا به اختلال مصرف مواد مخدر مانند مواد مخدر یا الکل این خطر ممکن است افزایش یابد.
- فراموش نکنید که این دارو را دقیقا طبق دستورالعمل پزشک خود مصرف کنید تا خطر اعتیاد را کاهش دهید.
دوز مصرفی ارگوتامین
توجه داشته باشید دوز درمان برای بیماران مختلف بسته به نوع بیماری، پاسخ به درمان و صلاحدید پزشک معالج متفاوت است. اطلاعات زیر فقط دوز معمول دارو را شامل می‌شود اگر دوز مصرفی شما متفاوت است مگر به دستور پزشک معالج خود را تغییر ندهید:
سردردهای میگرنی
- دوز معمول خوراکی ۲ میلی گرم در هنگام شروع سردرد.
- در صورت عدم بهبودی می‌توان تا دو دوز دیگر هر ۳۰ دقیقه تکرار کرد.
- حداکثر دوز مصرفی: ۶ میلی گرم در ۲۴ ساعت یا ۱۰ میلی گرم در هفت روز
دوز معمول تزریقی:
- یک میلی گرم در هنگام شروع سردرد.
عوارض جانبی ارگوتامین
مانند همه داروها ارگوتامین نیز میتواند عوارض جانبی ایجاد کند. با این وجود بسیاری از افراد هیچ عارضه جانبی نخواهند داشت. ضمناً اگر پزشک این دارو را برای شما تجویز کرده است تشخیص داده که مصرف این دارو بیشتر از مضرات آن به سود شماست.
عوارض جانبی شایع:
در زیر لیستی از عوارض جانبی ارگوتامین ذکر شده است:
- حالت تهوع و استفراغ
- درد شکم
- کمردرد
- علائم مشکلات کلیوی مانند تغییر در مقدار ادرار
- مشکلات قلبی-عروقی مانند: مشکلات دریچه‌ای، درد قفسه سینه، نامنظمی های ضربان قلب و غیره مخصوصاً در مصرف طولانی مدت و مزمن.
- افزایش یا کاهش ضربان قلب
- مشکلات سیستم عصبی مانند سرگیجه
- افزایش شدید فشار خون
- اندام های سرد و سیانوز (تغییر رنگ پوست به رنگ آبی به علت کاهش اکسیژن رسانی)
- بی حسی و گزگز کردن انگشتان دستها و پاها
- دردها و گرفتگی های ماهیچه
- ضعف ماهیچه ای مخصوصاً در پاها
- سردرد های برگشتی
- مشکلات بینایی
- تنگی نفس
- خارش
ارگوتامین میتواند باعث عوارض جانبی دیگری نیز شود. در صورت مشاهده هرگونه علائمی که در لیست بالا به آنها اشاره نشده به پزشک خود مراجعه کنید.
عوارض جانبی آلرژیک جدی:
واکنش آلرژیک جدی با این دارو بسیار نادر است. ولی در صورت مشاهده علائم واکنش آلرژیک زیر فوراً اورژانس مراجعه کنید:
- بثورات پوستی
- خارش
- تورم به خصوص در ناحیه صورت، زبان و گلو
- و بروز مشکلات تنفسی
موارد احتیاط و هشدار ها در مصرف ارگوتامین
قبل از مصرف ارگوتامین اگر به این دارو یا به آلکالوئیدهای دیگر آرگوت (مانند دی هیدروارگوتامین) حساسیت دارید به پزشک خود اطلاع دهید.
سابقه بیماری:
قبل از استفاده از ارگوتامین اطلاعات و سابقه پزشکی خود را به پزشک خود اطلاع دهید به خصوص:
- سن بالای ۴۰ سال
- سابقه بیماری های قلبی عروقی مانند: آنژین (درد قفسه سینه)، مشکلات گردش خون، سابقه حمله قلبی، تصلب شرایین و بیماری های عروق کرونری
- سابقه سکته مغزی
- چربی خون بالا
- فشارخون بالای کنترل نشده
- عفونت شدید خون (سپسیس)
- بیماریهای شدید کبدی
- بیماریهای شدید کلیوی
- مشکلات عروق محیطی که باعث کاهش جریان خون به دست ها، پاها و مغز می‌شود.
- سابقه مصرف سیگار، دخانیات و الکل
- دیابت
- یائسگی
- هیسترکتومی (عمل برداشتن رحم)
- استفاده از قرص های ضد بارداری
بارداری:
- ارگوتامین به هیچ عنوان نباید در دوران بارداری استفاده شود.
- این دارو می تواند به جنین آسیب برساند.
- در هنگام مصرف ارگوتامین از اشکال قابل اطمینان کنترل بارداری مانند کاندوم و قرص های جلوگیری از بارداری و غیره استفاده کنید.
- اگر باردار شدید سریعاً به پزشک خود اطلاع دهید.
شیردهی:
- این دارو ممکن است به شیر مادر منتقل شود و اثرات نامطلوبی بر نوزاد شیرخوار بگذارد.
- هنگام استفاده از ارگوتامین شیردهی توصیه نمی‌شود.
- ارگوتامین همچنین ممکن است تولید شیر را کاهش دهد.
- قبل از شیردهی با پزشک خود مشورت کنید.
سالمندان:
- کلیه ها، کبد و قلب افراد مسن ممکن است مانند گذشته کار نکند و باعث می شود که بدن دارو ها را با سرعت بیشتری پردازش کند در نتیجه مقدار بیشتری از دارو برای مدت طولانی تر در بدن باقی می ماند و باعث افزایش عوارض جانبی می شود.
نکته تکمیلی:
برخی از غذاها، نوشیدنی ها یا مواد افزودنی غذایی(مانند: مشروبات الکلی، پنیر، شکلات و…) و همچنین الگوهای زندگی مانند خواب نامنظم و ناکافی، عادات غذایی نامنظم و استرس ممکن است باعث سردرد میگرنی شود. اجتناب از این عوامل محرک ممکن است به کاهش حملات میگرنی کمک کند.
تداخلات دارویی
تداخلات دارویی ممکن است نحوه عملکرد داروهای شما را تغییر دهد یا خطر ابتلا به عوارض جانبی جدی را افزایش دهد. در این لیست همه تداخلات دارویی احتمالی نوشته نشده است. پس قبل از مصرف ارگوتامین لیستی از تمام داروهایی را که استفاده می‌کنید در اختیار پزشک خود قرار دهید.
استفاده از برخی داروها همراه با ارگوتامین میتواند باعث کاهش بیشتر جریان خون در اندام ها شود که می تواند منجر به عوارض جانبی خطرناکی شود. برخی این داروها عبارتند از:
- اپی نفرین (آدرنالین)
- داروهای ضد قارچ آزول مانند: فلوکونازول، کلوتریمازول، ایتراکونازول
- ضد تشنج ها مصرف فنوباربیتال
- قرص های کنترل بارداری
- محصولات مناسب برای سرماخوردگی و ضد حساسیت ها
- داروهای لاغری
- داروهای درمان اختلال کم توجهی بیش فعالی مانند: ریتالین
- قرص های ضد افسردگی مانند: فلوکستین، فلووکسامین، نفازودون، پاروکستین، سرترالین و غیره
- آنتی بیوتیک هایی مانند: مترونیدازول، کلاریترومایسین، آزیترومایسین، ایزونیازید
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند: دیکلوفناک
- نیتروگلیسیرین و داروهای حاوی نیترات
- داروهای قلبی و داروهای کاهنده فشار خون مانند:
- داروهای ایدز مانند: آتازاناویر، ریتوناویر، ایندیناویر
- سایر داروهایی که برای کنترل سردرد میگرنی استفاده می‌شوند مانند: کدئین، هیدروکدون، تریپتان،… استفاده بیش از حد از این داروها میتواند سردرد شما را بدتر کند. (medication overuse headache)
علائم اوردوز با ارگوتامین ها
اگر از ارگوتامین ها بیش از حد استفاده کردید و علائمی جدی مانند مشکلات تنفسی داشتید سریعاً با اورژانس تماس بگیرید.
از جمله شایع ترین علائم اوردوز با ارگوتامین می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سرگیجه و خواب آلودگی شدید
- از دست دادن حس انگشتان و پاها
- ضربان قلب سریع یا ضعیف
- سیانوز شدن اندام ها
- تشنج
اگر فکر می‌کنید مقدار زیادی از این دارو را مصرف کرده‌اید به پزشک مراجعه کنید. اگر علائم شما شدید شد با اورژانس تماس بگیرید.
منبع: drug, medscape, webmed
