وضعیت تولیدکنندگان روانکار در حالی مورد بررسی قرار گیرد که از دید تحلیلگران سه نماد روانکار میتواند با پتانسیل رشد همراه شود.
به گزارش «دنیای بورس»، دنیای اقتصاد نوشت: بازار روانکار پس از انرژی بزرگ‌ترین بازار کشور است و به‌عنوان یکی از صنایع پایین دست صنعت پالایش نفت قدمتی بالاتر از ۷۰ سال در ایران دارد. تردد نزدیک به ۲۰ میلیون دستگاه انواع خودروی سبک و سنگین در کشور موجب شده است که ایران به یکی از بزرگ‌ترین بازارهای مصرف انواع روغن موتور و روغن‌های صنعتی خودرو در جهان تبدیل شود.
حدود ۸۵ درصد نیاز کشور به انواع روغن موتور توسط چهار شرکت بزرگ روغن‌سازی که در بازار سرمایه هستند تامین می‌شود و تامین مابقی نیاز از طریق تولیدات شرکت‌های بلندینگ، تصفیه دوم و واردات صورت می‌گیرد.در حال حاضر ایران به دلیل در اختیار داشتن نوع انحصاری «نفت رافینیتی» تنها تولید‌کننده یک محصول نفتی به نام «لوبکات» در سطح منطقه خاورمیانه است به‌طوری‌که برخی از کشورهای نفت‌خیز حاشیه خلیج‌فارس همچون عراق، عربستان سعودی و کویت هم با وجود ساخت پالایشگاه‌های متعدد نفت هیچ‌گونه ظرفیتی برای تولید لوبکات ندارند.
امروزه کشورمان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده روانکار در منطقه خاورمیانه و غرب آسیا با سهم ۳۷ درصدی است. بعد از تحریم‌های اقتصادی بسیاری از برندهای خارجی که در داخل ایران حضور داشتند، از این بازار خارج شدند. با توجه به بالا بودن نرخ ارز، واردات این روغن‌ها هم به صرفه نیست، چنانچه این برندها وارد شوند قیمت آنها بالاتر از قیمت‌های کنونی بازار است.
حمایت از تولید داخلی و هدف‌گذاری درکنترل مرزها برای جلوگیری از کالاهای وارداتی که تولید مشابه داخلی دارند عامل بسیار دلگرم‌کننده‌ای بوده است که در سال‌های اخیر سبب رونق تولید و فروش روانکاران داخلی شده است به‌طوری که در مجمع عادی سالانه سال گذشته نفت بهران از افزایش سهم ۱۰درصدی تولید‌کننده‌های داخلی نام برده شد.
تاملی بر ۴ تولید‌کننده روانکار
- علی اسکینی | کارشناس بازار سرمایه
صورت‌های مالی ۴ تولید‌کننده روانکار حاکی از آن است میزان تولید انواع محصول این شرکت‌ها از ۹/ ۱ میلیون تن در سال ۹۵ به بیش از ۲ میلیون تن در انتهای ۹۸ رسید و در سال‌های اخیر شاهد ثبات تولید این شرکت‌ها بوده‌ایم. فروش شرکت‌های این صنعت در سال ۹۵ برابر ۴ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان بوده که در سال ۹۷ به لطف جهش ارزی به ۹ هزار میلیارد تومان و با تداوم افزایش قیمت ارز و دریافت افزایش نرخ‌های فروش مناسب، در سال ۹۸ به ۱۴هزار میلیارد تومان رسید. از این مقدار شسپا به‌عنوان بزرگ‌ترین تولید‌کننده خاورمیانه سهم ۳۴ درصدی داشته و بعد از آن شبهرن سهم ۲۹ درصدی ثبت کرده است. شرانل و شنفت نیز با سهم ۲۲ و ۱۶ درصدی در رتبه‌های بعدی قرار داشته‌اند.
در سال ۹۲ تا ۹۵ به دلیل کاهش قیمت جهانی نفت و ثبات ارزی، حاشیه سود شرکت‌ها در حدود ۳۵ درصد بوده است. در سال ۹۷ به دلیل افزایش قیمت جهانی نفت و عدم افزایش نرخ‌های فروش داخلی، حاشیه سود ۲۹ درصد ثبت شد و در سال ۹۸ به دلیل حذف دلار ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی، نرخ‌های ماده اولیه افزایش چشمگیری داشت و با وجود افزایش نرخ‌های فروش ۶۰ تا ۷۰ درصدی، حاشیه سود به ۲۴ درصد تقلیل یافته است. در این گروه، بیشترین حاشیه سود مربوط به شبهرن با ۲۸ درصد بوده است که به دلیل حجم مناسب فروش در داخل کشور است.
در حالی سود خالص شرکت‌های این گروه در سال ۹۵ برابر ۷۵۰ میلیارد تومان بوده که در سال ۹۶ به بالای هزار میلیارد تومان رسید و در سال ۹۷ به دلیل جهش ارزی ۲هزار و ۲۶۵ میلیارد تومان و در سال ۹۸ به ۲ هزار ۵۲۱ میلیارد رسیده است.
در فصل اول سال ۹۹ علاوه بر آثار افزایش نرخ ارز و تورم، اقتصاد کشور متاثر از ویروس کرونا شد که شرایط برای کسب‌و‌کار اقتصادی را بیش از گذشته سخت کرد. این موضوع باعث کاهش فعالیت واحد‌های صنعتی و تولیدی شد. همچنین محدودیت‌های ایجاد شده و افزایش قیمت بنزین نیز مزید بر علت شد و به کاهش تردد‌ها انجامید. در کنار این موارد نرخ صادراتی محصولات شرکت‌ها در این مدت کاهش ۳۵درصدی را تجربه کرده است. تمامی این عوامل سبب شده که فروش شرکت‌ها کاهش ۹ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته ثبت کند. اما نکته بسیار مهمی که سبب افزایش ۲ درصدی حاشیه سود شرکت‌ها نسبت به فصل قبل شده است.
کاهش قیمت لوبکات مصرفی از متوسط ۳۷۰ دلار سال ۹۸ به ۱۸۰ دلار در فصل اول ۹۹ بوده است. با این وجود شرکت‌های این گروه در حالی در چهار فصل گذشته سود خالص متوسط ۶۳۰ میلیارد تومانی داشته‌اند که در فصل اول ۹۹ این میزان برابر۴۸۰میلیارد تومان بوده است.
برای بهتر دیده شدن وضعیت این شرکت‌ها نگاهی به وضعیت گذشته و آینده این صنعت داشته‌ایم. در جدول روبه رو داده‌های گذشته‌نگر با توجه به‌صورت‌های مالی ۴ فصل اخیر منتشر شده در تارنمای کدال و آخرین قیمت‌های تابلو محاسبه شده است. در جدول ۲ نگاهی به سودآوری آتی این شرکت‌ها داشته‌ایم. برای ادامه سال ۹۹ نرخ دلار نیما ۱۹هزار و ۵۰۰ تومان و نرخ فروش روانکار صادراتی و نرخ خرید لوبکات با نرخ جهانی نفت ۴۳ دلار در محاسبات لحاظ شده است.
همچنین با توجه به افزایش قیمت لوبکات به بالای ۵ هزار تومان برای هر کیلو، افزایش نرخ‌های این صنعت برای ادامه سال به میزان ۲۵ تا ۳۰ درصد لازم به نظر می‌رسد. همان‌گونه که در جدول مشاهده می‌شود نسبت‌های قیمتی شنفت نسبت به سایر شرکت‌ها عدد بالاتری است. نفت پارس مالکیت ۲۰ درصدی شرکت پالایش پارسیان سپهر چهارمین و مهم‌ترین طرح در بالادستی صنعت پتروشیمی را در اختیار دارد که پیش‌بینی می‌شود این شرکت در نیمه دوم سال جاری به بهره‌برداری برسد. برآوردها حاکی از آن است که راه‌اندازی این شرکت سالانه ۵۰۰ میلیارد تومان به سودآوری شنفت با نرخ‌های فعلی اضافه کند و این مهم سبب تعدیل نسبت‌های آینده نگر شنفت خواهد شد.
از پتانسیل‌های دیگر این صنعت افزایش سرمایه از محل مازاد تجدید ارزیابی دارایی‌ها خواهد بود که تاکنون شنفت، شبهرن و شسپا خبرهایی از انجام این افزایش سرمایه جذاب منتشر کرده‌اند.
مروری بر فراز و نشیب‌های صنعت روانکار
- بهار حق‌دوست | تحلیلگر بازار سرمایه
سال ۹۸ در ادامه سال فراموش نشدنی ۹۷ به لحاظ تغییرات قابل توجه متغیرهای اقتصادی، با شوک افزایش سطح عمومی قیمت‌ها به‌خصوص مواد اولیه اصلی برای شرکت‌های روانکار آغاز شد. روند رو به رشد نرخ ارز در کنار متوسط نرخ قیمت نفت باعث افزایش هزینه‌های تولید شد. این موضوع سبب دریافت مجوز افزایش قیمت محصولات داخلی از سوی سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان به میزان ۶۰ تا ۷۰ درصدی شد.
با این حال در این سال شرکت‌ها کاهش نسبی حاشیه سود را داشتند. همچنین در این دو سال بسیاری از برندهای خارجی به‌طور رسمی به فعالیت خود در بازار ایران خاتمه دادند و حتی اقدام به جمع‌آوری تابلوهای تبلیغاتی خود از سطح بازار کردند. تحریم‌های آمریکا علیه ایران دلیل اصلی پایان فعالیت برندها شد. این موضوع در کنار کاهش قاچاق به دلیل افزایش نرخ ارز سبب شد این شرکت‌ها با افزایش حجم تولید و فروش همراه شوند.
نرخ فروش روغن پایه در بازارهای صادراتی طی یکسال و نیم اخیر، برخلاف گذشته همسو با قیمت جهانی نفت نبوده و در مقاطعی با وجود رشد قیمت نفت روندی نزولی داشته است. طبق بررسی‌های انجام شده، ضریب همبستگی نرخ روغن پایه فوب ایران با نرخ جهانی نفت در گذشته عدد ۶۳/ ۰ بوده است که در حال حاضر حدود ۴/ ۰ واحد ارزیابی می‌شود.
علت کاهش نرخ‌ها مازاد عرضه تولیدکنندگان در سطح منطقه از طرف شرکت‌های ایرانی و سایر کشورها از جمله آمریکا و روسیه است. در حال حاضر به دلیل مازاد عرضه داخلی شرکت‌های روانکار اقدام به صادرات می‌کنند. چهار شرکت بورسی، در سال ۹۷ در حدود ۳۵ درصد فروش خود را صادر کرده‌اند که حاشیه سود ۴۶ درصدی را داشته است که در سال ۹۸ با حجم فروش مشابه سال گذشته، حاشیه سود محصولات صادراتی ۲۳ درصد ثبت شده است. حاشیه سود محصول داخلی در دو سال اخیر حدود ۲۲ درصد است.
در سال ۹۹ در ادامه بحران‌های اقتصادی و در کنار شیوع ویروس کرونا، عملکرد شرکت‌ها با کاهش نسبی تقاضا و نرخ فروش همراه شد، با این حال این شرکت‌ها تولید مناسبی در این فصل رقم زدند. از طرفی از ابتدای فصل تابستان افزایش نرخ ارز و فرآورده‌های نفتی سبب افزایش هزینه‌های تولید شده است و دریافت مجوز افزایش نرخ‌های فروش در ادامه سال قطعی به نظر می‌رسد که سبب خواهد شد این شرکت‌ها ضمن حفظ حاشیه سود تاریخی، سودآوری مناسبی رقم بزنند.
در حال حاضر شرکت‌های نفت پارس، بهران و سپاهان در مجامع خود خبر از افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی را داده‌اند. عمده این شرکت‌ها دارایی‌های قدیمی دارند که در صورت افزایش سرمایه از محل مازاد تجدید ارزیابی دارایی‌ها، ارقام جذابی را می‌توانند منتشر کنند که با توجه به نسبت قیمت به درآمد کمتر از کل بازار، سبب اقبال سرمایه‌گذاران به این شرکت‌ها خواهد شد.
