تحلیلگران همچنان به دنبال پاسخ به این پرسش هستند که زمان پایان رشد قیمت سهام کی خواهد بود؟ به نظر پاسخ به این پرسش وضع جدیدی را پیش روی سهامداران و سرمایه گذاران قرار دهد.
به گزارش «دنیای بورس» به نقل از دنیای اقتصاد، بورس تهران برای چهاردهمین روز متوالی با رشد شاخص کل همراه شد و به صعود بیش از ۲۸ هزار واحدی دست یافت. به این ترتیب، فاصله شاخص کل تا فتح ابرکانال ۸۰۰هزار واحد با رشد ۷/ ۳ درصدی طی معاملات روز یکشنبه به ۲/ ۰ درصد رسید تا در ۲۲ روز معاملاتی سپری شده از سال ۹۹ سومین ابرکانال جدید در دسترس قرار گیرد. این ابرکانال‌ها در حالی با سرعت هر چه بیشتر یکی پس از دیگری پشت سرگذاشته می‌شوند که همچنان خط پایان صعود سهام مشخص نیست.
ارزش معاملات خرد سهام نیز دیروز در رکوردی تاریخی از ۱۱هزار میلیارد تومان عبور کرد. در شرایطی که اکثر بورس‌بازان طی روزهای اخیر با طمع جاماندن از بازدهی، نسبت به عرضه سهام خودداری می‌کنند که حرفه‌ای‌های بازار نگران‌تر از همیشه معاملات را دنبال می‌کنند. در این میان پرسش اصلی این است که سرچشمه پولی که این روزها مهمترین عامل رشد قیمت سهام بوده چه زمانی تمام می‌شود؟
زورآزمایی نقدینگی برای فروشندگان
هر چند روز گذشته هم شاهد شروع توفانی معاملات سهام بودیم اما با گذشت دقایقی از آغاز معاملات تا حدی بر خیل فروشندگان سهام افزوده شد. این موج عرضه اما بیشتر سهامی را در برگرفت که در هفته‌های اخیر مسیر پرشتاب صعودی را طی کرده بودند.
این شرایط سبب شد تا قیمت برخی سهام تا محدوده منفی نیز عقب‌نشینی کند. اما این موج عرضه‌ها تداوم پیدا نکرد. در زمانی که بعضا کوچکترها با فشار عرضه با افت قیمت مواجه و حتی به محدوده منفی وارد شدند، اما نمادهای بزرگ صف‌های خرید سنگین خود را حفظ کردند و همین موضوع سبب افزایش مجدد تقاضا در کل بازار سهام شد.
از این رو بار دیگر قدرت نقدینگی بر دیگر عوامل چیره شد و بازار را در مسیر صعودی همراهی کرد. در مجموع دو دلیل عمده برای شکل‌گیری فشار فروش در میانه دادوستدهای دیروز می‌توان در نظر گرفت؛ نخست سودهای قابل‌توجهی که سرمایهگذاران بورس طی مدت کوتاهی کسب کرده و با هراس از سوخت شدن این سودهای شیرین به جمع فروشندگان می‌پیوندند. در این میان سهام گروه‌های کوچکتر بیش از سایر نمادها با افزایش عرضه مواجه شدند.
دلیل دوم برای افزایش فشار فروش انتظار برای جذب نقدینگی سنگین به دنبال عرضه بزرگ سهام دولت در قالب صندوق‌های ETF با ارزشی معادل ۱۶ هزار میلیارد تومان است. از نظر برخی فعالان بازار این عرضه سنگین می‌تواند نقدینگی قابل توجهی را به خود جذب کند.
در همین راستا وزیر اقتصاد اعلام کرد شروع پذیره نویسی فروش واحدهای این صندوق از شنبه هفته آینده (۱۴ اردیبهشت) لغایت ۳۱ ماه جاری خواهد بود. جزئیات بیشتر در این خصوص را می‌توانید در گزارش صفحه ۱۰ روزنامه امروز بخوانید. در مجموع باید دید پس از جهش سهام از ابتدای سال آیا نقدینگی توان مقابله با عرضه‌های سهام را خواهد داشت یا خیر؟
ارزش معاملات باز هم رکورد زد
دادوستد سهام که در سال ۹۷ به زحمت می‌توانست به سطوح هزار میلیارد تومانی برسد و در کل سال ۹۸ به میانگین روزانه ۱۶۰۰ میلیارد تومان رسیده بود، این روزها در حال ثبت رکوردهای خیره‌کننده است. دیروز ارزش معاملات خرد سهام از ۱۱ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان فراتر رفت و عنوان بالاترین مقدار ارزش معاملات خرد روزانه بورس تهران در نیم قرن فعالیت این بازار را به ثبت رساند.
این رکورد تاریخی در حالی رقم خورد که حدود نیمی از نمادهای معامله شده با تقاضای مازاد و صف‌های خریدی به ارزش حدود ۳هزار میلیارد تومان به معاملات خود پایان دادند. در مجموع ارزش معاملات سهام در کل تابلوهای بازار سرمایه (بورس، فرابورس و بازار پایه) از میزان بی‌سابقه ۱۷ هزار میلیارد تومان نیز عبور کرد. با این اوصاف همچنان انتظار برای اوج‌گیری هر چه بیشتر ارزش معاملات نیز وجود دارد. گرچه سهام رشدهای پرشتابی را تجربه کرده است ولی با همه نگرانی‌ها از رشدهای افسارگسیخته ادامه هجوم نقدینگی می‌تواند مقاومت‌های پیش رو را در هم بشکند.
زنگ خطر نقدینگی سهام کجاست؟
همانطور که اشاره شد روز‌به‌روز شاهد افزایش نقدینگی ورودی به گردونه معاملات سهام و زورآزمایی پول‌های تازه هستیم. به‌طوری که از ابتدای سال ۹۹ تاکنون که تنها ۲۲ روز معاملاتی بوده است، میانگین روزانه ارزش معاملات خرد سهام از ۶هزار میلیارد تومان عبور کرده است. همین قدرت نقدینگی است که اکنون سرنوشت بازار سهام را در دست گرفته است. نکته این است که از طرفی عده‌ای معتقدند این رشدهای مداوم روزانه، عملا بازار را به جایی می‌رساند که دیگر امکان افزایش قیمت وجود ندارد. به بیان دیگر، قدرت پول هم دیگر نمی‌تواند آن حجم از بازار را مدیریت کند.
از این رو اگر قرار است رشد قیمت سهام ادامه‌دار باشد، قاعدتا باید ارزش معاملات و ورودی پول‌های جدید به بورس نیز تا حد خوبی بالا بماند. این در شرایطی است که از هفته آینده عرضه‌های دولتی نیز انجام شده و تقاضای نسبتا قابل ملاحظه‌ای از این طریق جذب بازار سهام خواهد شد. البته باید دید چه میزان مشارکت در عرضه‌های دولتی شاهد خواهیم بود.
عرضه سهام دولتی نگران‌کننده است؟
به نظر میرسد عرضه سهام دولتی موجب نگرانی برخی از فعالان بازار شده است اما باید توجه داشت هر چند نقدینگی در مقیاس بزرگ از کانال عرضه سهام دولتی جذب خواهند شد اما شواهدی وجود دارد که می‌تواند تا حدودی سبب رفع نگرانی فعالان بازار سهام شود.
از یک سو بر اساس اطلاعیه روز گذشته وزارت اقتصاد تا دو ماه امکان معامله و فروش اوراق مذکور وجود ندارد. از طرف دیگر با توجه به سقف دو میلیون تومانی و امکان شرکت عموم جامعه در این طرح به نظر نمی‌رسد فشار چندانی از این کانال شاهد باشیم.
گنجایش ظرف بورس
بررسی‌های «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد ارزش معاملات روزانه به‌طور متوسط در یک ماه اخیر ۲۵/ ۰ درصد از ارزش کل بازار را شامل می‌شود. در حال حاضر ارزش کل بورس تهران حدود ۳۰۰۰ هزار میلیارد تومان است که در یک حساب سرانگشتی اگر سهام شناور آن را متوسط ۲۰ درصد بگیریم، یعنی ظرف سهام کمتر از ۶۰۰ هزار میلیارد تومان است.
حال اگر رشد قیمت‌ها مطابق میانگین یک ماه اخیر صرفا بر اساس نقدینگی رخ دهد لازم است متوسط ارزش معاملات روزانه ۲/ ۱ درصد از رقم مزبور باشد. یعنی برای حفظ این سطح از ارزش بازار روزانه باید ۷ هزار میلیارد تومان سهم بین فعالان بازار دست به دست شود.
به عبارت دیگر اگر مبنا را بر تداوم رشد شاخص کل و در نتیجه ارزش کل بازار بگذاریم، ارزش معاملات نیز باید بتواند این نسبت را حفظ کند. برای رشد بیشتر نیز طبیعتا به نقدینگی بیشتری نیاز است. البته تمامی این گفته‌ها مشروط بر این است که عرضه و تقاضای سهام نیز تغییر چندانی نکنند. یعنی اگر ریسکی بروز کند و سهامداران بیشتری در بازار فروشنده شوند، بازار سهام نیازمند تقاضای بیشتری برای حفظ سطوح فعلی قیمت‌هاست.
در حال حاضر بسیاری از سهامداران یا فروشندگان بالقوه تمایلی به فروش نیز نشان نمی‌دهند. بنابراین در فضایی که انگیزه عرضه چندان بالا نیست برای تداوم شرایط لازم است ارزش معاملات در سطوح بالاتر از ۷ تا ۸ هزار میلیارد تومان حفظ شود. اما با تغییر روحیه بورس‌بازان به هر دلیلی از شناسایی سود گرفته تا ترس از حباب یا هر رخداد غیرمنتظره دیگری، ارزش معاملات روزانه برای حفظ سطح فعلی ارزش بازار باید سطوح به مراتب بالاتری را ثبت کند. البته در واقعیت این ارتباط خطی نیست، اما معیاری کلی و دم‌دستی در اختیار قرار می‌دهد.
در مجموع فاصله معنادار ارزش معاملات روزانه با ارزش بازار سهام شناور می‌تواند زنگ خطر نقدینگی را در بورس به صدا در بیاورد. بازار سهام به دلایل مختلف نسبت به دیگر بازارهای سرمایهگذاری از دید عموم مردم از جذابیت بیشتری برخوردار است. همانطور که پیش‌تر تاکید شد بازار سهام زمانی می‌تواند رشد خود را حفظ کند که با تداوم ورود نقدینگی همراه شود. اما نکته کلیدی این است که این پول‌های تازه تا چه زمانی می‌تواند جذب بازار سهام شود؟ سرچشمه پول چه زمانی تمام می‌شود؟
این سوالی است که پاسخ روشنی برای آن نمی‌توان یافت. یکی از شواهد برای یافتن جواب به این پرسش شاید افزایش محسوس صدور کدهای معاملاتی باشد اما به‌طور قطع نمی‌توان در این خصوص اظهار نظر کرد.
ابعاد حمایت دولت از سهام
می‌دانیم که دولت بزرگ‌ترین سهامدار بورس تهران است و بنابراین تمایل بالایی دارد تا از رونق بازار سهام حمایت کند. با این حال دل بستن به حمایت دولت از طریق خرید بیشتر سهام تصوری خطاست و تجربیات گذشته هم این درک خطا و خوش‌بینانه را رد می‌کند. اما در حال حاضر و با توجه به سیاست‌های فعلی دولت با کنترل و محدودیت‌های ایجاد شده در بازارهای مختلف، بازار سهام در مسیر رونق قرار گرفته است که بخشی از آن نتیجه افزایش ضریب نفوذ بازار سرمایه و بخشی هم نتیجه سیاست‌گذاری‌های تجاری، ارزی و بودجه‌ای دولت است.
از این منظر، حمایت دولت از نوع اثرگذاری روی سایر متغیرهای کلان اقتصادی است نه تزریق پول به سهام و امثال آن. از طرفی، حساسیت نسبت به روند نرخ ارز هم یکی دیگر از عوامل انگیزه‌بخش به دولت برای حمایت از سهام و جلوگیری از گسیل پول‌ها به سمت بازار ارز به شمار می‌رود.
کمین ۸ میلیونی برای عرضه بزرگ
همچنین دنیای اقتصاد در گزارش دیگری نوشت: پرواز بورس در ارتفاعات در حالی ادامه یافت که این بار شاخص کل کمتر از نیم درصد تا ابرکانال ۸۰۰ هزار واحد فاصله دارد. این در شرایطی است که همین هفته پیش بود که بورس‌بازان ورود به ابرکانال ۷۰۰ هزار را جشن گرفته بودند.
هرچند فشار عرضه‌ها در معاملات دیروز قوت گرفت، اما عطش خرید مانع از افت قیمت‌ها شد و تنها نتیجه این زد و خورد جابه‌جایی یک رکورد تاریخی دیگر در ارزش دادوستدها بود؛ به‌طوری‌که فقط در بورس بیش از ۱۱ هزار میلیارد تومان به‌صورت خُرد دست به دست شد.
همزمان وعده عرضه سهام دولتی با تخفیف ۲۰ درصدی به واقعیت نزدیک‌تر شد. قرار است نخستین صندوق قابل معامله در بورس (ETF) مربوط به سهام بانک و بیمه دولتی از چهاردهم تا پایان اردیبهشت ماه پذیرهنویسی شود. همه ایرانیان می‌توانند بدون نیاز به کد بورسی و صرفا از طریق کد ملی تا سقف ۲ میلیون تومان در این عرضه شرکت کنند.
برآوردهای اولیه از این عرضه تاریخی مجموع ارزش ۱۶ هزار میلیارد تومانی را نشان می‌دهد که برای موفقیت نیازمند مشارکت ۸ میلیونی است. گرچه رکورد مشارکت در عرضه اولیه سهام ۲ میلیون نفر در ماه گذشته بود، دولت انتظار دارد استقبال عموم مردم در کنار سهامداران کنونی بتواند رکورد تازه‌ای را در این فروش بزرگ به ثبت برساند.
بحث پیرامون عرضه سهام دولتی در حالی به اوج خود رسیده که سرانجام روز گذشته وزارت اقتصاد برای واگذاری نخستین دوره از این سهام در قالب صندوق سرمایهگذاری قابل معامله ETF در بازار سهام، فراخوان رسمی داد. بر این اساس اولین دوره از پذیرهنویسی سهام بزرگ در هفته آینده یعنی از تاریخ ۱۴ تا ۳۱ اردیبهشت و با خرید واحدهای سرمایهگذاری صندوق سرمایهگذاری قابل معامله (ETF) «واسطه‌گری مالی یکم» آغاز خواهد شد.
در واقع قرار است سهام باقی‌مانده پنج شرکت دولتی در بورس شامل بانک ملت، بانک تجارت، بانک صادرات، بیمه البرز و بیمه اتکایی امین در قالب یک صندوق سرمایهگذاری واسطه مالی یکم عرضه شود که ارزش آن به نرخ روز حدود ۱۶ هزار میلیارد تومان است. همچنین هر فرد (کد ملی) قادر خواهد بود تا مبلغ ۲میلیون تومان از این واحدها را با تخفیف ۲۰درصدی خریداری کند.
بر این اساس باید ۸ میلیون نفر در این پذیرهنویسی شرکت کنند تا واحدهای صندوق کاملا خریدار داشته باشند. این امر ارتش بورس‌بازان را به ۸میلیون نفر خواهد رساند. از سوی دیگر اعلام شد انجام معامله این واحدها از دو ماه بعد از تخصیص امکانپذیر است. همچنین داشتن کد بورسی برای پذیرهنویسی الزامی نیست و خریداران می‌توانند با همان کد ملی به خرید این واحدها اقدام کنند.
بهره‌گیری از رونق بورس
طرح خروج دولت از بنگاه‌داری شرکت‌های بورسی و فرابورسی از سال گذشته مطرح بوده ولی رونق اخیر بازار سرمایه و رشدهای پیاپی این بازار، عزم دولت را برای بهره‌گیری از این فرصت بیشتر از قبل جزم کرد. به‌طوری‌که در سال جدید شاهد اخباری پیرامون تعجیل در واگذاری باقی‌مانده سهام دولتی در بازار سهام بودیم.
در حالی شورای‌عالی بورس در جلسه یازدهم فروردین ماه، بر اساس قانون بودجه سال ۹۹ و همچنین به استناد اصل ۴۴، ساز‌و‌کار اجرایی واگذاری باقی‌مانده سهام دولتی شرکت‌های حاضر در بازار سرمایه را تصویب کرد که در همین راستا شانزدهم فروردین امسال مصوبه‌ای به این منظور ازسوی وزیر امور اقتصادی و دارایی به معاون اول رئیس‌جمهوری تقدیم شد. دیری نگذشت که این مصوبه نیز به تایید هیات وزیران رسید.
بر این اساس در حالی قرار است طی نخستین دوره از واگذاری‌ها، سه نوع صندوق سرمایهگذاری قابل معامله (ETF) تحت عنوان صندوق‌های مالی شامل گروه بانکی و بیمه‌ای، صندوق‌های پالایشی شامل گروه پالایشی و صندوق‌های خودرویی و فلزی شامل گروه خودرو و فلزات، عرضه باقی‌مانده سهام دولت را در بازار سهام واگذار کنند که در گام نخست، هفته آینده سهام پنج شرکت بانکی و بیمه‌ای در قالب ETF عرضه خواهد شد.
جزئیات بیشتر از عرضه بزرگ
همانطور که عنوان شد روز گذشته وزارت امور اقتصادی به نمایندگی از دولت واگذاری نخستین واحدهای سرمایه گذاری صندوق سرمایهگذاری قابل معامله (ETF) «واسطه‌گری مالی یکم» را با هدف مردمی کردن اقتصاد و امکان دسترسی آحاد مردم کشور به بازار سرمایه و انتفاع از رشد این بازار، فراخوان داد. دوره پذیرهنویسی مزبور از ۱۴ تا ۳۱ اردیبهشت ماه سال جاری درنظر گرفته شده است.
بر اساس این فراخوان ویژگی بارز واگذاری، بهره‌‌مندی کلیه ایرانیان از تخفیف ۲۰ درصدی عنوان شده است. سقف سرمایهگذاری هر شخص حقیقی (هر کد ملی)، ۲۰ میلیون ریال (۲ میلیون تومان) تعیین شده است. پذیرهنویسی برای هر فرد دارای کد ملی امکانپذیر است و محدودیت سنی برای متقاضیان وجود ندارد.
همچنین پذیرهنویسی واحدهای سرمایهگذاری موضوع این دستورالعمل صرفا شامل اشخاص حقیقی ایرانی بوده و اشخاص حقوقی نمی‌توانند در پذیر نویسی شرکت کنند و استفاده از حساب آنها برای پرداخت وجوه امکانپذیر نیست. متقاضیان دارای حساب در هریک از بانکهای منتخب می‌توانند از طریق مراجعه به درگاه‌های غیرحضوری و حضوری که توسط بانکهای مربوطه اطلاع‌رسانی خواهد شد و با ورود حداقل اطلاعات مورد نیاز، نسبت به پذیرهنویسی واحدهای سرمایهگذاری مزبور اقدام کنند. چنانچه متقاضی به درگاه‌های غیرحضوری و حضوری بانک منتخبی که در آن بانک فاقد حساب است مراجعه کند، بانک‌ها مکلف به پذیرش وی و دریافت اطلاعات زیر از جمله: نام، نام خانوادگی، شماره ملی، تاریخ تولد، نام پدر، کد پستی و شماره تلفن همراه هستند.
تعیین قیمت چگونه است؟
قیمت سهام تشکیل‌دهنده واحدهای سرمایهگذاری صندوق در روز آغاز پذیرهنویسی، متوسط قیمت سهام در ۳۰ روز گذشته (منتهی به انتشار این آگهی) با احتساب ۲۰ درصد تخفیف بند (۱) (که ۵ واحد درصد از آن به عنوان دارایی سرمایهگذاران و به منظور انجام عملیات بازارگردانی نزد صندوق نگهداری خواهد شد) است. در این راستا فرهاد دژپسند، وزیر اقتصاد اظهار کرد: برای خریداران واحدهای این صندوق، ۲۰ درصد تخفیف قایل شده‌ایم که ۱۵ درصد آن نقدی و ۵ درصد آن به منظور بازارگردانی واحدها، نزد صندوق نگهداری می‌شود.
علیرضا صالح، رئیس‌کل سازمان خصوصی‌سازی نیز توضیح داد: واحدهای قابل معامله بورسی برای هر دارنده کد ملی در کشور تا سقف ۲ میلیون تومان دارای تخفیف ۲۰ درصد است، به این معنا که هر واحد این صندوق که دارای ارزش ۱۰ هزار تومان سهام و ۵۰۰ تومان پول نقد در صندوق است، با تخفیف ۲۰ درصدی فقط ۸۵۰۰ تومان به مردم فروخته می‌شود، یعنی واحدهای این صندوق با ۲۰ درصد تخفیف به عامه مردم واگذار خواهد شد و آن ۵۰۰ تومان نقد برای بازارگردانی و مدیریت سهام در صندوق باقی می‌ماند.
حضور مثبت بازارگردان
در حالی یکی از نگرانی‌های فعالان اقتصادی، فشار فروش بالا بعد از عرضه واحدهای صندوق مزبور به بازار سرمایه بود که در همین راستا «دنیای‌اقتصاد» نیز در گزارش پیشین خود تحت عنوان «عرضه بزرگ سهام با تخفیف» به جای خالی همین موضوع به‌عنوان یک نهاد مهم در عرضه بزرگ اشاره کرده بود. حال مشاهده می‌شود که با الزام بازارگردان تا حدودی این نگرانی‌ها مرتفع خواهد شد.
کد ملی یا کد بورسی؟
همانطور که عنوان شد برای خرید واحدهای صندوق مزبور احتیاجی به دریافت کد بورسی نیست. افرادی که دارای کد بورسی هستند می‌توانند با همان کد به خرید اقدام کرده و مابقی نیز از طریق شعب بانکی اقدام کنند. به عبارت دقیق‌تر بورسی‌ها از طریق کارگزاری و افرادی که کد بورسی ندارند می‌توانند با مراجعه حضوری یا غیرحضوری (باید منتظر اقدام بانک‌ها بود) در پدیره‌نویسی شرکت کنند.
در این راستا بند آخر فراخوان مذکور به صراحت عنوان کرده: « داشتن کد بورسی برای پذیرهنویسی الزامی نیست. لیکن متقاضیان برای انجام معامله این واحدها که از دو ماه به بعد از تخصیص امکانپذیر است، می‌توانند به تدریج طی ماه‌های آینده و در فرصت مناسب نسبت به ثبت‌نام در سامانه سجام و دریافت کد بورسی مطابق رویه‌‌های شرکت سپرده‌‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه اقدام کنند.»
آغاز معاملات پس از دو ماه
هر چند که برای خرید این واحدها نیازی به کد معاملاتی بورس نیست ولی چنانچه پس از خرید مالک واحد سرمایهگذاری قصد معاملات این واحد (یا همان فروش) را داشته باشد باید کد بورسی دریافت کند و احتمالا از سامانه آنلاین معاملات اقدام به فروش واحدهای خود در صندوق کند. این موضوع از یکسو بیان می‌کند که احتمالا باید در انتظار رشدهای روزافزون تعداد کدهای سهامداری در ماه‌های آینده بود و از سوی دیگر نگرانی بابت تاثیرگذاری منفی بر روند کنونی بازار سهام نیز منتفی خواهد شد. البته باید به ریسک قفل شدن نقدینگی افراد به مدت دو ماه در این صندوق‌ها نیز توجه داشت.
ولی به‌طور کلی و با در نظر گرفتن جمیع جوانب عرضه سهام دولتی و درگیر کردن عموم مردم، چنانچه این امر از مسیر درستی تحقق پیدا کند، می‌تواند اتفاق مبارکی در وهله اول برای بازار سرمایه و در بلندمدت برای اقتصاد کشور باشد. البته باید تاکید شود که تحقق این امر در صورت رعایت و درنظر گرفتن تمامی مولفه‌ها تاثیرگذار است. اگر این واحدها به خریداران خود زیان برسانند، احتمالا با اعتراض همراه خواهند شد. به این ترتیب نمی‌توان به‌طور دقیق پیش‌بینی مشخصی از پذیرهنویسی این صندوق‌ها داشت. باید در انتظار عرضه نخست دولت و نتیجه آن بود که قطعا در مسیر آتی بازار سهام و اقتصاد کشور تاثیرگذار خواهد بود.
