در آخرین روز معاملاتی هفته گذشته و هم‌زمان با اصلاح قیمت‌ها در گروه‌های فلزی-معدنی، نمادهای پالایشی تحرکات مثبتی را نشان دادند. افزایش حاشیه سود پالایشگاه‌های اروپایی به اوج دو ساله و تقویت نرخ ارز مبادله‌ای از جمله دلایل رشد قیمت این سهام محسوب می‌شود. با این حال، اما و اگرهایی درباره ادامه این مسیر صعودی یا بازگشت به مسیر کم‌نوسان وجود دارد که «دنیای بورس» به تحلیل آنها پرداخته است.
پالایشگاه‌ها یکی از خبرسازترین نمادهای سال ۹۶ بودند؛ گروهی که پس از تعدیل‌های سنگین مربوط به عملکرد سال ۹۵، در گزارش‌های سه ماهه نیز توانستند تعدیل‌های مثبت مناسبی را به بازار گزارش کنند. اما واکنش منطقی بازار این گزارش‌ها با توجه به ریسک‌های زیادی که در این صنعت به واسطه نرخ‌گذاری دولتی وجود دارد باعث شد این سهام، صعود چندانی را تجربه نکنند.
«دنیای بورس» اخیرا در گزارشی وضعیت سودآوری سه غول پالایشی را با یکدیگر مقایسه کرده که نشان می‌دهد این شرکت‌ها همچنان در صورت همراهی نرخ‌های جهانی و عدم تغییر محسوس نرخ‌گذاری شرکت پالایش و پخش امکان رشد سودآوری را دارند.
با این حال، همچنان وجود فروشنده‌های بالقوه در این سهام و ابهام درباره نرخ‌گذاری فروش محصولات این شرکت‌ها باعث شده بازار چندان تمایلی به این گروه نشان ندهد که رفتاری منطقی محسوب می‌شود.
دلیل عیان اما مبهم اقبال به پالایشی‌ها
این در شرایطی است که روز چهارشنبه، نشانه‌هایی از مثبت شدن فضا برای این گروه مشاهده شد. جایی که با حمایت نسبی سهامداران حقوقی، نمادهای وابسته به این گروه وارد محدوده سبز تابلو شدند. بررسی‌ها نشان می‌دهد یکی از عوامل این رویداد افزایش حاشیه سود پالایشگاه‌های بین‌المللی پس از توفان هاروی آمریکا است.
برآوردها نشان می‌دهند توفان در جنوب آمریکا باعث شده حدود یک چهارم پالایشگاه‌های آمریکا از مدار تولید خارج شوند. عاملی که سبب شده هفته گذشته قیمت بنزین بیش از ۲۵ درصد رشد را تجربه کند. از سوی دیگر، کمتر از ۱۵ درصد از ظرفیت تولید نفت این کشور از مدار خارج شده است که بر قیمت نفت خام آمریکا فشار وارد کرده است.
به عبارت دقیق‌تر، توقف فعالیت پالایشگاه‌ها دو اثر دارد؛ کاهش تقاضای نفت و افت عرضه بنزین. همچنین، توقف فعالیت تولیدکنندگان نفت کاهش عرضه نفت را به همراه دارد. بنابراین، افت شدیدتر تقاضای نفت (پالایشگاه‌های بیشتری تحت تاثیر توفان قرار گرفته‌اند) باعث شده تا قیمت نفت کاهش یابد. اما افت شدید عرضه بنزین موجب رشد قیمت این محصول شده است.
این وضعیت باعث شده تا سایر پالایشگاه‌ها در دنیا در شرایطی استثنایی قرار گیرند. یعنی با دریافت ماده اولیه (نفت) ارزان، محصولات خود (مهم‌ترین آن بنزین) را با قیمت بالا به فروش می‌رسانند. در صورتی که پالایشگاه‌های کشورمان نیز مشابه دنیا قیمت‌گذاری آزادی داشتند، واکنش روز چهارشنبه بازار و حتی ادامه سبزپوشی آنها کاملا منطقی بود. امری که در مورد سهام پالایشگاه‌ها در بازارهای بین‌المللی در شرایطی که مثلا حاشیه سود شرکت‌های پالایشی اروپایی به اوج دوساله رسیده افتاده است.
اما پالایشگاه‌های کشورمان به دلیل نرخ‌گذاری از سوی شرکت پالایش و پخش معلوم نیست از این فرصت بهره‌مند می‌شوند یا خیر. بنابراین، یکی از ریسک‌های اصلی ورود به این گروه همچنان نرخ‌گذاری مزبور محسوب می‌شود.
عامل پنهان امیدواری
در سوی دیگر، نرخ ارز مبادله‌ای یکی از محرک‌های گروه پالایشی محسوب می‌شود که طی یکی، دو ماه اخیر با رشد محسوسی مواجه شده است. این موضوع نیز می‌تواند در صورت تداوم سودآوری شرکت‌های پالایشی را افزایش دهد. باید در نظر داشت که سیاست بانک مرکزی بر کاهش اختلاف میان نرخ ارز آزاد و مبادله‌ای و در نهایت نظام ارز تک‌نرخی است. اما تا کنون موفق به چنین اقدامی نشده است.
در این خصوص، دکتر سیف، رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرده تا به سوی تحقق ارز تک‌نرخی حرکت می‌کنیم، اما از رفتارهای عجولانه می‌پرهیزیم. همچنین، اقدام مزبور به برقراری روابط بین‌المللی بانکی مشروط شده که در شرایط کنونی به دلیل سنگ‌اندازی‌های آمریکا با موانع جدی مواجه است.
بر این اساس، هرچند ممکن است نرخ ارز مبادله‌ای مسیر صعودی خود را ادامه دهد و فاصله‌اش با ارز بازار آزاد را کمتر کند، اما رسیدن به نرخ ارز آزاد در کوتاه‌مدت دور از انتظار است. دلار مبادله‌ای در شروع سال حدود ۳۲۴۰ تومان بوده و اکنون به بیش از ۳۳۱۶ تومان رسیده است. همچنین، دلار در بازار آزاد به بیش از ۳۸۷۰ تومان رسیده است.
